Christophe Ventura: "Latin Amerika'da savaş yok ama son on yıldır sürekli bir radikalleşme senaryosu var."

Kuzey-Güney eksenini tersine çevirme, siyasal dünyaya bütün boyutlarıyla bakma, dünya düzenini farklı bir perspektiften yeniden düşünme fikri, Fransız denemeci Christophe Ventura’nın kariyerini karakterize eden kavramlar ve itici güçlerdir. Le Monde Diplomatique'te Latin Amerika'dan sorumlu yayın koordinatörü ve Uluslararası ve Stratejik İlişkiler Enstitüsü'nde (IRIS) araştırma direktörüdür. Telefon görüşmemizde, yeni uluslararası düzenin nasıl şekillendiğini, bizim ve bölgemizdeki ülkelerin bu yeni uluslararası düzen veya düzensizlikte nasıl bir yer tuttuğunu anlatıyor. Latin Amerika'nın Jeopolitiği (Éditions Eyrolles/IRIS, 2022) kitabının yazarı ve Didier Billion ile birlikte Batının Yokoluşunun Ortak Yazarı'dır. Dünya düzenini yeniden düşünmek (Agone, 2023).

Ventura, bu hafta "Harekete Geçme Gücü" temasıyla düzenlenen uluslararası Fikirler Gecesi etkinliğinde sunum yapacak. Oradan Arjantinli ve Avrupalı ​​sosyal bilimler, siyaset bilimi ve sanat dünyasından önemli isimler geçecek. Colón Tiyatrosu, Mar del Plata, Córdoba, Mendoza, Rosario, Santa Fe, Tandil ve Tucumán'da etkinlikler düzenlenecek. Düzenleyenler: Institut français d'Argentine - Fransa Büyükelçiliği, Arjantin'deki Alliances Françaises ağı, Medifé Vakfı, Fransız-Arjantin Merkezleri ağı ve yerel yönetimler. Bölgesel gerici dalgayı Paris'ten telefonla Ñ'ye anlattı.

– Didier Billion ile birlikte yazdığınız Dewesternization, Rethinking the World Order adlı kitabınızda dile getirilen dünya düzenini yeniden düşünme fikriniz nedir?

–Dünyanın Batılılaşmaması fikrinin güçlü yanları olduğu gibi sınırlı yanları da var. Gücü, bize dünya haritası hakkında bir şeyler söylemesinde yatıyor: Yaşadığımız ve durumu daha da kötüleştiren çatışmaların ötesinde, ABD ile Çin arasındaki sistemsel rekabetin Güney ve Kuzey ülkeleri arasındaki dengeyi yeniden düzenlediği jeopolitik bir evrimin yaşandığı bir anda yaşıyoruz.

–Trump ile her şey hızlandı mı?

–Bu bağlamda Batı ittifakı Trump'ın geri dönüşüyle ​​çatırdıyor. Kitapta Batı'dan, sadece Avrupa ve Kuzey Amerika'dan değil, Japonya, Güney Kore, İsrail ve bazı Latin Amerika ülkelerinden oluşan, ortak stratejik çıkarlar topluluğunu oluşturan yaklaşık 25 ülkenin yer aldığı bir stratejik çıkarlar koalisyonu olarak bahsediyoruz. Bu ülkeler, gerektiğinde ABD ve askeri ittifakı NATO'nun nihai koruması altındadır. Bugünkü yeni gelişme ise, bu jeopolitik Batı'nın kalbinin iflas etmesidir; çünkü Trump bizzat onu, ABD'nin ittifaklarına bağımlı kalmadan tam bir özgürlük bulacağı yeni bir sözleşme altında sonlandırmak, sonlandırmak veya yeniden düzenlemek istiyor.

– Peki sizin anlattığınız bağlamda “Batılılaşmadan uzaklaşma” nasıl gerçekleşiyor?

–Batıdan uzaklaşma hareketi, Washington ile Pekin arasındaki değişen güç dengesiyle yeniden düzenlenen yeni bir dünya düzenine doğru geçiş sürecinde olduğumuz fikrini ele alıyor. Bu durum, tüm aktörleri, yapacakları şeylerin bu dinamik üzerinde bir etki ve sonuçları olacağını anlamaya zorlamalı ve aynı zamanda, 21. yüzyılın bu iki gücünden biriyle tek bir ittifakın ötesinde, devletler arası uluslararası ilişkileri düşünmeye davet etmelidir. Bu, bir düşünceden yola çıkarak, 20. yüzyıla ait değil, 21. yüzyıla ait bir tarafsızlık stratejisinin nasıl çizileceği, yenileneceği fikri üzerine bir davet, bir yansımadır. Devletler daha çok taraflı ilişkiler yoluyla çatışma dinamiklerini nasıl sınırlayabilirler ve çok taraflılık neden ileriye gitmenin tek yoludur?

– Peki bu arada Avrupa’daki siyasi oyun nasıl şekilleniyor?

–Avrupa’da aynı dinamikleri farklı bir bağlamda yaşıyoruz. Ayrıca, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'dan gelen, tüm sosyoekonomik sorunlarının kaynağı olan Müslümanlara karşı çok sert tavırlar sergileyen, göçmen karşıtı bir bileşene sahip aşırı sağcı hareketler dalgası da var... Bu sorunlar, tüm ülkelerde nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturan göçmenlerin varlığıyla açıklanıyor. Her şey buradan açıklanabilir ve geleneksel muhafazakar, sol görüşlü sosyal demokrat partilerin onlarca yıldır aynı neoliberal politikayı uyguladığı bir ortamda aşırı sağın başarısını açıklayan nokta da budur. Her ülkede, kıtamızda oldukça yüksek olan kamu hizmetleri ve sosyal sistem zayıfladı ve bunun bedelini ödüyorsunuz, değil mi?

–Örneğin siyasi partilerin rolü ne olmuştur?

– Avrupa’da son 40 yıldır iktidarda olan tüm partiler, halkları, toplumları ve Avrupa Birliği’ni zayıflatmış ve zarara uğratmıştır. Avrupa inşası aynı zamanda kıtamızdaki tüm başarısız politikaların, neoliberalizmin itici gücü olarak görülüyor ve bu, bu güçlerin dalgasını ve gelişini veya birçok ülkede büyümesini açıklıyor; bize, sorunu çözmek için ülkeyi siyasi sınıftan temizlememiz gerektiğini söylüyorlar. Hepsi yolsuzdur, bildiğimiz felaketin sorumlusudur ve dahası 50 yıldır bu vurdumduymazlıklarıyla Afrika ve Ortadoğu'dan gelen tüm göçmenlere sınırlarını açık bıraktılar. Her şeyi böyle anlatıyorlar.

–Dönüştüler mi, trendleri değişti mi?

–Geleneksel partiler zayıflamış, oy kaybediyor ve derin krizler yaşayan toplumlarda kendilerini yeniden canlandıracak hayal gücünden yoksun kalıyorlar. Ayrıca Ukrayna ile savaşı yaşıyoruz ve şunu da söylemek gerekir ki, hükümetlerin değerlendirmeleri ile yeniden birleşmek isteyen, Avrupa ülkelerinin sözde Rus tehdidine karşı kitlesel yeniden silahlanması konusunda kendini yeniden canlandırmak isteyen birlik arasında da belirli bir fark var. Bu tehdit o kadar büyük olacaktır ki, kamu hizmetlerine, sosyal politikalara, işsizliğe, kısacası tüm bunlara yatırım yapmak yerine, silahlara yüzlerce milyar avronun seferber edilmesini gerektirecek ve sonuçta tüm Avrupa ülkelerinde yeni bir kemer sıkma dönemini meşrulaştıracaktır.

–Savaş korkusu sizi felç mi ediyor?

– Şunu akılda tutmak önemli: Köylerdeki insanların çoğu savaşın bitmesini istiyordu ve bu konuya yeni bir odaklanma var, çünkü Avrupa'daki insanlar savaşın bedelini artan enflasyon ve artan fiyatlar, özellikle de enerji fiyatları yoluyla ödediler ve bu aynı zamanda Alman aşırı sağının yükselişini de açıklıyor. Rusya'ya karşı enerji sektöründe uygulanan yaptırımların bedelini oldukça güçlü bir askeri çabayla ödeyen ve şimdi Trump tarafından kenara itilen Almanya, Toplum ve medeniyet projesi olarak kendini yeniden başlatmayı planlayan Avrupa için bu yeni bir durumdur ve Avrupa'nın siyasi yaşamı için beklentiler oldukça karmaşıktır. Avrupa'nın egemen sınıfları Trump'la kopuşu kendileri için asla düşünülemeyecek bir şiddet biçimi olarak deneyimliyorlar. Panik halindeler.

– Latin Amerika’daki siyasi manzarayı, bir kez daha büyük bir çalkantının yaşandığı bu dönemde nasıl görüyorsunuz? Bir yanda Milei ve Bukele, diğer yanda Lula, Boric ve Petros gibi birbirinden bu kadar farklı hükümetler nasıl bir arada var olabiliyor?

–Latin Amerika’nın siyasi haritası bir tür paradoks sunuyor. Bu anlamda Avrupa'da örneğin Ukrayna ve Rusya ile, Ortadoğu'da veya Afrika'da gördüğümüz gibi üst düzey çatışmaların veya savaşların yaşanmadığı bir bölgeden bahsediyoruz. Organize suç ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi siyasal ve toplumsal şiddet üreten sorunların yaşandığı bir bölge. Savaşın olmadığı, klasik çatışmaların olmadığı bir bölge ama bir paradoksu da var: Aynı zamanda büyük bir siyasal kutuplaşma dalgasının yaşandığı bir bölge. Amerika'da yaklaşık on yıldır yaşanan sürekli bir radikalleşme senaryosu var. Bana göre bu birkaç şeyin ürünü gibi görünüyor.

– Birincisi, Latin Amerika ülkelerinin hepsinin farklı koşullar altında, yavaş bir büyüme hızı, artan bir yoksulluk düzeyi ve hâlâ yüksek ve şiddetli toplumsal eşitsizlik yaşadığı kritik bir sosyoekonomik durumdur. Tüm bunlar, 2008 küresel mali krizinin sonuçlarıyla daha da kötüleşti; bu kriz, bölgeye 2010'lu yıllarda çok zor bir on yıl bıraktı. Arjantin'de ise durum pandemiyle birlikte daha da kötüleşti. Yoksulluk, kayıt dışılık, gıda güvensizliği vb. tüm sosyal göstergelerde düşüş yaşandı. Bu da diyelim ki siyasi durumların çerçevesini oluşturuyor. Ne oldu? Bütün ülkelerde, hatta belirli ulusal durumlarda bile aynı şeyle karşılaştık. İktidardaki hükümetler, ister sağcı, ister solcu, ister merkez solcu olsunlar, vatandaşların sorunlarını çözmemiştir. Sorunları her şeyden önce sosyal ve ekonomiktir. Ve sonunda bu durum siyasi gerginliklere ve krizlere yol açtı. Ekonomik krizin ardından toplumsal kriz geldi, ardından siyasal kriz geldi; partiler ve liderler, sendikalar gibi aracı örgütler ve yerel kurumlar, anlaşılması ve analiz edilmesi çok zor, çok yeni terimlerle reddedildi. Aynı zamanda siyasal alanların parçalanması, kutuplaşması, aktörlerin radikalleşmesi, bazen de geleneksel partilerin geleneksel alanının dışından yeni siyasal aktörlerin katılımı gibi durumlar yaşanmıştır. Mesela Arjantin'de Milei'nin gelişiyle ne oldu: Hem Peronizmin dışından geldi hem de geleneksel sağdan.

–Bir yabancı kendini nasıl kurar?

–Dışarıdan gelen, dış siyasetten gelen liderlerden çok fazla şey istenmiyor; Sadece beceriksiz, etkisiz, yozlaşmış vb. geleneksel partilere katılmaktan kaçınmaları gerekiyor. Ve son olarak, çözülemeyen toplumsal ve siyasal krizler iktidardaki geleneksel partileri ve hükümetleri zayıflattı. Ve bana göre bu, Latin Amerika'ya özgü çok özel bir durum.

–Soldan geriye ne kaldı, partilere ne oldu?

–Her vakada durum farklıdır. Bazı ülkelerde bazı partiler iktidarda kalmak için yeni durum ittifakları kurarak veya Brezilya'da Lula'nın 2022'deki zaferinde olduğu gibi yeni bir aktöre karşı ittifak kurarak iktidara direnebilirler. Lula kazandı ama merkez sağdan sola kadar uzanan çok geniş bir koalisyon çerçevesinde, aşırı sağda Bolsonaro'ya karşı demokratik bir cephe. Aynı şey Şili'de Boric ile yaşandı. Kolombiya'da da benzer bir süreç Petro'nun zaferiyle sonuçlandı. Bunlar, Kongre'de çoğunluğu olmayan oldukça heterojen koalisyonlar içindeki paradoksal durumlardır ve bu nedenle devam eden müzakerelere bağlıdırlar, bu da bu hükümetler için reform olasılığını etkiler. Venezuela veya Nikaragua'da olduğu gibi, ne pahasına olursa olsun iktidarda kalan diğer sol partiler... Latin Amerika'da çok çeşitli durumlar, bir taraftan diğerine kayacak çok sayıda siyasi senaryo deneyimleyeceğimizi ve istikrarsızlığın normalliğin bir parçası olduğunu kabul etmeliyiz. Bu durum pek çok olasılığın kapısını açıyor, bazıları belki iyi, bazıları da daha endişe verici olabilir. Önümüzdeki aylarda göreceğiz.

–Olumsuz tepkiler nedeniyle yeniden gündeme gelen bir diğer konu ise iklim değişikliği. Peki aşırı sağ bunu neden inkar ediyor? Neden bunu kendilerine ait görmüyorlar?

– Bana göre bu, aşırı sağa oy veren insanların başka bir sistemde, başka bir alternatifte umut olmadığını ve durumu kabul edip işleri elimizden geldiğince düzeltmemiz, yoksullar, göçmenler vb. konusunda kararlı bir duruş sergilememiz gerektiğini ifade etmeleri gerçeğini anlatmak istediğim şeyi iyi örnekleyen bir konu. Bence iklim sorunu bu olumsuz görüşe giriyor. Peki aşırı sağ, neden nihayetinde kelimenin tam anlamıyla gerici bir hareket olarak gördüğümüz küresel bir hareketin parçası haline geldi? Bu, krizle başa çıkmak için toplumu dönüştürmek gerekmediğine, onu güvence altına almak ve geçmişe dönmek gerektiğine inanan bir harekettir. Öte yandan Trump'ın Altın Çağı'na ya da Sayın Milei'nin bize anlattığı Arjantin iktidarı fikrine tamamen bağlamından koparılmış bir şekilde geri dönüyoruz. Son olarak, bunlar aynı zamanda bir tür nihilizmi ifade ettikleri için gerici akımlardır. Bunun, tarihteki büyük krizlerin, büyük değişimlerin tipik bir örneği olduğunu düşünüyorum. Bu olay Avrupa'da Orta Çağ'da, 1000'li yıllarda, Rönesans döneminde de yaşandı. Ve bunun aşırı sağın kıyametvari ve nihilist vizyonunun bir parçası olduğunu düşünüyorum.

Gündem: "Muhabirlik bir dövüş sporudur." Ne zaman: 16 Mayıs saat 22.00'da Nerede: Teatro Colón'un Altın Salonu'nda. Kuzey-Güney eksenini çevirin. Ne zaman: 17 Mayıs, saat 17.00’da Nerede: Altın Oda'da.